Rok liturgiczny

Rok liturgiczny Kościoła katolickiego

W Kościele katolickim rok liturgiczny to cykl wspomnień historii zbawienia w oparciu o wydarzenia z życia i śmierci Jezusa Chrystusa zawarte w ciągu jednego roku kalendarzowego. Rok liturgiczny rozpoczyna się w pierwszą niedzielę adwentu, która przypada między 27 listopada a 3 grudnia. Ponadto, w cykl wspomnień życia i śmierci Jezusa wpisane są wspomnienia świętych i wydarzeń z życia Kościoła.

Każdy dzień w kalendarzu jest dniem liturgicznym i trwa od północy do północy. Obchód niedzieli i uroczystości rozpoczyna się wieczorem dnia poprzedniego.

Niedziela

Pierwszy dzień każdego tygodnia nazywa się dniem Pańskim. W tym dniu Kościół obchodzi misterium paschalne zgodnie z tradycją apostolską wywodzącą się od samego dnia Zmartwychwstania Chrystusa. Dlatego niedziela jest pierwotnym dniem świątecznym.

Ze względu na swoje szczególne znaczenie niedziela ustępuje tylko uroczystościom oraz świętom Pańskim. Niedziele Adwentu, Wielkiego Postu i Okresu wielkanocnego mają pierwszeństwo przed wszystkimi świętami Pańskimi i wszystkimi uroczystościami. Uroczystości wypadające na te niedziele przenosi się na poniedziałek, chyba że zbieżność zachodzi w Niedzielę Palmową albo w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego.

Na niedzielę zasadniczo nie wyznacza się na stałe innego obchodu. Wyjątki od tego to:

• w niedzielę w czasie oktawy Narodzenia Pańskiego obchodzi się święto Świętej Rodziny;
• w niedzielę po dniu 6 stycznia obchodzi się święto Chrztu Pańskiego;
• w niedzielę po Wielkanocy obchodzi się Święto Miłosierdzia Bożego;
• w niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego obchodzi się uroczystość Najświętszej Trójcy;
• w ostatnią niedzielę zwykłą obchodzi się uroczystość Jezusa Chrystusa, Króla Wszechświata.
• tam gdzie uroczystość Objawienia Pańskiego, Wniebowstąpienia i Najśw. Ciała i Krwi Chrystusa nie obchodzi się jako święto nakazane, należy je wyznaczyć na niedzielę, która stanie się ich własnym terminem, w następujący sposób:
  • Objawienie Pańskie na niedzielę wypadającą między 2 a 8 stycznia;
  • Wniebowstąpienie na 7 niedzielę Okresu wielkanocnego;
  • Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa na niedzielę po Najświętszej Trójcy.

Uroczystości, święta, wspomnienia

Obchody liturgiczne zależnie od znaczenia, jakie się im przypisuje, dzielą się na: uroczystości, święta i wspomnienia.

Uroczystości zalicza się do głównych dni, a ich obchód rozpoczyna się w dniu poprzednim od I nieszporów. Niektóre uroczystości mają specjalny formularz Mszy wigilijnej, którego się używa wieczorem w dniu poprzedzającym uroczystość, jeżeli odprawia się Mszę w godzinach wieczornych. Niedziela w kalendarzu liturgicznym ma rangę uroczystości, stąd obchód świętowania niedzieli rozpoczyna się w sobotę I nieszporami niedzieli. Umożliwia to sprawowanie w sobotę wieczorem mszy według formularza niedzielnego /w Polsce po godzinie 16tej/. Obchód największych uroczystości Zmartwychwstania i Narodzenia Pańskiego trwa przez osiem dni.

Święta obchodzi się w granicach dnia naturalnego, nie mają zatem I Nieszporów, chyba że wypadają w niedziele zwykłe albo w niedziele okresu Narodzenia Pańskiego i zajmują ich miejsce.

Wspomnienia dzielą się na obowiązkowe i dowolne. Wspomnienia obowiązkowe, które wypadają na dni wielkiego postu, można obchodzić tylko jako wspomnienia dowolne. Jeżeli w jednym dniu wpisano w kalendarzu kilka wspomnień dowolnych, można obchodzić tylko jedno z nich, a inne się opuszcza. W zwykłe soboty, w które nie wypada wspomnienie obowiązkowe, można obchodzić wspomnienie dowolne Najświętszej Maryi Panny.

Dni powszednie

Dni tygodnia następujące po niedzieli nazywa się dniami powszednimi i obchodzi się je w różny sposób, zależnie od stopnia ich ważności:

• Środa Popielcowa i dni Wielkiego Tygodnia od Wielkiego Poniedziałku do Wielkiego Czwartku włącznie mają pierwszeństwo przed wszystkimi innymi dniami liturgicznymi
• dni powszednie Adwentu od dnia 17 do dnia 24 grudnia włącznie i wszystkie dni powszednie wielkiego postu mają pierwszeństwo przed wspomnieniami obowiązkowymi
• inne dni powszednie ustępują uroczystościom i świętom.

Wśród licznych świąt kościelnych można wyróżnić święta nakazane, czyli dni, w które wierni zobowiązani są od uczestnictwa we mszy świętej oraz do powstrzymywania się od prac niekoniecznych. Lista świąt nakazanych regulowana jest przez Kodeks prawa kanonicznego.

Obowiązek uczestnictwa we Mszy św. zostaje wypełniony przez udział w niej w jakimkolwiek obrządku katolickim. Uczestniczyć można w dniu święta lub /z ważnej przyczyny/ wieczorem dnia poprzedzającego, czyli w wigilię święta (kan. 1248 KPK).  Jeśli z braku kapłana lub z innej poważnej przyczyny nie można uczestniczyć w Eucharystii, zaleca się bardzo, ażeby wierni brali udział w liturgii Słowa, gdy jest ona odprawiana w kościele parafialnym lub innym świętym miejscu według przepisów wydanych przez biskupa diecezjalnego, albo poświęcali odpowiedni czas na modlitwę indywidualną w rodzinie lub grupach rodzin (tamże, §2).

Święta nakazane w Kościele Katolickim to:

• Świętej Bożej Rodzicielki Maryi – Nowy Rok (1 stycznia)
• Objawienie Pańskie (6 stycznia)
• Wniebowstąpienie Pańskie – w VII Niedzielę Wielkanocy
• Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa – Boże Ciało
• Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny – Matki Boskiej Zielnej (15 sierpnia)
• Wszystkich Świętych (1 listopada)
• Boże Narodzenie (25 grudnia)

Pozostałe ważne święta w Kościele Katolickim

Oprócz wymienionych powyżej świąt nakazanych w Kościele Katolickim w Polsce obchodzone są również inne święta o głębokiej tradycji. W święta te wierni nie są zobowiązani do uczestnictwa we mszy świętej oraz powstrzymywania się od prac niekoniecznych, jednak polscy biskupi zachęcają do udziału w liturgii również w te dni.

• Ofiarowanie Pańskie / Matki Boskiej Gromnicznej (2 lutego)
• Uroczystość św. Józefa (19 marca)
• Poniedziałek Wielkanocny
• Najświętszej Maryi Panny, Matki Kościoła
• Uroczystość św. Piotra i Pawła (29 czerwca)
• Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (8 grudnia)
• Boże Narodzenie (drugi dzień) (26 grudnia)

Również zgodnie z tradycją, zaleca się uczestniczenie we Mszy Św. w święta patronalne:

• patronów Polski:
  • Uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski (3 maja)
  • św. Wojciecha, biskupa i męczennika (23 kwietnia)
  • św. Stanisława, biskupa i męczennika (8 maja)
  • św. Andrzeja Boboli, kapłana i męczennika (16 maja)
  • św. Stanisława Kostki, zakonnika, patrona młodzieży (18 września)
• patrona parafii:
  • św. Michała Archanioła /niedziela przed lub po 29 września/
  • św. Jana Pawła II /patrona kościoła w Lubaniu – 22 października/

Okresy liturgiczne – zgodnie z kalendarzem liturgicznym z 1962 rok liturgiczny rozpoczyna się pierwszą niedzielą Adwentu i podzielony jest na następujące okresy:

Okres Adwentu

Od I Nieszporów niedzieli wypadającej między 27 listopada a 3 grudnia, zwanej I niedzielą adwentu, do I nieszporów Narodzenia Pańskiego w wigilię Bożego Narodzenia 24 grudnia. Adwent dzieli się na dwie części: pierwsza, trwająca do 16 grudnia włącznie koncentruje się na paruzji, zaś druga, obejmująca ostatni tydzień adwentu, poświęcona jest Najświętszej Maryi Pannie i bezpośredniemu przygotowaniu do Bożego Narodzenia.

Okres Narodzenia Pańskiego

Od I Nieszporów Narodzenia Pańskiego do niedzieli po 6 stycznia włącznie, zwanej Niedzielą Chrztu Pańskiego.

Okres Wielkiego Postu

Od Środy Popielcowej do Mszy Wieczerzy Pańskiej wyłącznie, odprawianej wieczorem w Wielki Czwartek. Ponadto niedziela przed Wielkim Czwartkiem, zwana Niedzielą Palmową, rozpoczyna obchody szczególnego okresu zwanego Wielkim Tygodniem, który trwa aż do niedzieli następnej, zwanej Niedzielą Zmartwychwstania, zamykającą ten okres. Wielki Tydzień nie jest jednak formalnie wydzielonym okresem w roku liturgicznym.

Okres Świętego Triduum Paschalnego

Od Mszy Wieczerzy Pańskiej do Niedzieli Zmartwychwstania włącznie. Ponadto wszystkie nabożeństwa, licząc od liturgii Wigilii Paschalnej, odprawianej w Wielką Sobotę koniecznie po zapadnięciu zmroku, do Niedzieli Zmartwychwstania włącznie, są wspólnym elementem okresu Triduum i okresu wielkanocnego.

Okres Wielkanocny

Od liturgii Wigilii Paschalnej do VIII Niedzieli wielkanocnej włącznie, zwanej Uroczystością Zesłania Ducha Św.

Okres zwykły w ciągu roku

• część pierwsza – od poniedziałku po Niedzieli Chrztu Pańskiego do wtorku przed Środą Popielcową włącznie,
• część druga – od poniedziałku po Uroczystości Zesłania Ducha Św. do I Nieszporów I Niedzieli Adwentu wyłącznie.